آرامگاه امامزاده محمد باقر اسفيدان از بقاع متبرکه شهرستان بجنورد است که بنای آن احتمالاً در دورۀ صفوی یا قاجار ساخته شده است. پلان این آرامگاه مستطيلي است و گنبدی با ساقۀ بلند سقف آن را پوشش مي دهد. این بنا دو ايوان دارد: ايوان شرقي با پوشش قوسي که با مقرنس­كاري، گچبري و آيينه كاري تزئين شده و ايوان جنوبي با پوشش مسطح که به­روی برخی تخته­های پرواز سقف نام واقف و باني خير براي ساخت و مرمت بنا با مرکب خطاطي شده است. اين بقعه به امامزاده محمد باقر، از اولاد امام سجاد (ع) نسبت داده مي شود.

آرامگاه حیقوق نبی همدان یکی از بناهای دیدنی این استان است که در شهرستان تویسرکان قرار گرفته است. این آرامگاه یکی از قدیمی‌‌ترین آثار تاریخی ایران است که در خیابان شهید اشرفی اصفهانی در انتهای خیابان حیقوق نبی قرار دارد. ساختمان آرامگاه حیقوق نبی (ع) مربوط به دوره‌ی سلجوقیان، قرن هفتم هجری قمری، است. این بنا بدنه‌ای هشت‌ضلعی شامل هشت ترکه‌ی آجری به‌عنوان ستون‌های اصلی بنا و سقفی مخروطی‌شکل دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین، ۱۲ متر است و سقف آن که گنبدی با انحنا و تحدب کم است، از ارتفاع ۷ متری شروع می‌شود و در قسمت انتهای پیشانی بنا، چندین کنگره‌ی آجری برجسته به‌شکل مثلث دارد. آرامگاه حیقوق نبی (ع) به شماره‌ی ۹۶۹ در تاریخ هشتم اردیبهشت ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

"این آرامگاه دارای گنبدی اورچین و دو پوسته است. این گنبد که در دوره سلجوقی ساخته شده در حدود ۲۰ متر ارتفاع و حدود ۵ متر قطر دارد که در آن از تقسیم نیروها به‌ وسیله آهیانه استفاده شده تا عمر گنبد افزایش پیدا کند.

داخل بنا، در قسمت ضریح دیوارها آینه کاری شده و بقیه قسمتها کاشی کاری شده اند. این آرامگاه دو حیاط دارد که در وسط حیاط اصلی اش حوض و در اطراف آن اتاق هایی برای استراحت زائران قرار داده شده است. سمت غربی آرامگاه پوشیده از کاشی ‌کاری‌های ایرانی اسلامی است و در سمت شرقی آن دو مناره به ارتفاع حدود ۱۰ متر در دو طرف قرار گرفته است. طبق چیزی که بر روی مناره ها حک شده قدمت آن ها به سال ۱۳۳۰ هجری قمری برمی گردد."

"بقعه سید رکن الدین در قدیم با نام مدرسه رکنیه شناخته می‌شد. این بنای تاریخی بخش کوچکی از یک مجموعه‌ی بسیار وسیع است که شامل مدرسه، رصدخانه، کتابخانه، مسجد، بیت‌الادویه، دارالشفا و خانقاه بوده است. امروزه از این مدرسه قسمت‌های کمی برجای مانده و به نام بقعه‌ی سید رکن‌الدین شناخته می‌شود.

با توجه به نوشته‌هایی که در کتب تاریخی استان یزد وجود دارد، به نظر می‌رسد ساخت این بنای تاریخی در سال ۵۲۷ هجری قمری به پایان رسیده و پس از گذشت قرن‌ها از ساخت آن، با تغییراتی که به مرور زمان در آن اتفاق افتاده است، امروزه و به این شکل، باقی مانده است.

این بنا در خیابان مسجد جامع کبیر، کوچه سید رکن الدین قرار دارد. آرامگاه سید رکن الدین در آذر ۱۳۱۴ ثبت ملی شد."

"آرامگاه سید شمس الدین باقی‌مانده‌ی مجموعه بنایی در محله چهار منار یزد است. بانی این مکان سید شمس الدین فرزند سید رکن الدین است.

آرامگاه سید شمس الدین از دید تزئینات، یکی از شاهکارهای هنر معماری یزدی محسوب می‌شود که نقشه آن را سید شمس الدین در تبریز کشیده است. در حال حاضر تزئیناتی مانند کتیبه کچ‌بری، کاشی‌کاری‌های معرق، طرح‌ها و گل‌اندازی‌ها و شمسه‌ها و ترنج‌ها از این بنا باقی مانده است."

"امام‌زاده حسین یا شاهزاده حسین در همدان در ابتدای خیابان شهدا قرار دارد. این حرم از آثار ممتاز معماری شهر همدان است که گنبد آجری زیبایی بر بالای آن قرار دارد. ساختمان مقبره شمالی است و یک ایوان کوچک، ورودی و دو حرم با پلان‌های صلیبی دارد. نمای ورودی دو طبقه است. در هر طبقه حجره‌هایی قرار دارد. رسمی‌بندی‌هایی در داخل طاق نما وجود دارد و ضریح‌ چوبی نفیس و گنبدی مرتفع در این بنا ساخته شده است.

با توجه به متن شجره‌نامه این محل مدفن امام‌زاده حسین، از نوادگان امام حسن مجتبی یا پسر امام حسن عسگری است. شواهد نشان می‌دهد که بنای امام‌زاده جدیدتر از دوره صفویه نیست. در طول زمان دخل‌وتصرف‌هایی در بنا انجام شده است. این بقعه دارای حیاط دلبازی است که درخت توت کهنسالی در آن وجود دارد."

شاهزاده حسین یکی از فرزندان امام رضا (ع) است. در روایات آمده است که وی بهنگام مهاجرت به خراسان، در سن دو سالگی در شهر قزوین فوت شده‌اند که در همانجا به خاک سپرده شده است. بقعه مطهر وی که بنام امام‌زاده شاهزاده حسین در قزوین معروف است، دارای دو ورودی از جنوب و شمال می‌باشد. صحن بزرگ این بقعه، دارای نمایی با طاق‌نما و شش مناره از سمت ورودی شمالی‌ست. کاشی‌کاری‌های زیبای این صحن، جلوه‌ای باشکوه دارد. ایوان‌های مزین به کاشی‌کاری با طرح‌های مختلف در دورتادور صحن به چشم می‌خورند. فضای داخلی بقعه امام‌زاده حسین با کاشی‌کاری‌های خشتی، آینه‌کاری و کتیبه‌های خط ثلث تزئین شده است. رنگ لاجوردی این اثر تاریخی، نمایی بی‌نظیر به آن بخشیده است. قدمت این بنا به دوران ایلخانیان برمی‌گردد. حرم مطهر امام‌زاده شاهزاده حسین در سال ۱۳۱۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

"در ضلع جنوبی مسجد جامع میانه ، بقعه ای وجود دارد که به مقبره کمال الدین نیز مشهور است. این بقعه متعلق به امامزاده اسماعیل و دارای گنبدی پوشیده از کاشی های فیروزه رنگ است .

از بنای اولیه امامزاده تنها کتیبه ای بر بالای سر در بنای فعلی باقی مانده که تاریخ 1258 ه . ق و اسم بانی بنا، به نام "" مشهدی بایرامعلی بن عوض "" بر رویآن حک شده است . مناره ی بلندی به ارتفاع 13 متر در صحن بقعه وجود دارد که دارای دو کتیبه ی سنگی است."

بقعه امامزاده بی بی حکیمه منسوب به خواهر امام رضا(ع) در شهرستان گچساران به صورت طبیعی در دل کوه و در حفره ای محفوظ احداث شده که در طول سال و بخصوص در ایام نوروز زیارتگاه عده زیادی از سراسر ایران وحتی کشورهای حاشیه خلیج فارس است. در نزدیکی امامزاده چشمه آب گرمی وجود دارد که زائرین از آن برای شفا استفاده می کنند. این بقعه در ۱۰۰ کیلومتری جنوب غربی گچساران واقع گردیده ودارای جاده دسترسی آسفالته بوده وبهترین زمان زیارت وبازدید از این مکان زیارتی سیاحتی از ابتدای پائیز تا پایان فروردین (به لحاظ شرایط اقلیمی و هوای گرم) می باشد.

این بنای مذهبی وتاریخی در قسمت شرقی شهر بروجرد واقع شده است به استناد کتیبه های موجود امام زاده جعفر (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) است اما برخی از منابع و متون تاریخی با پنج (5) واسطه نسبت این امام زاده را به امام سجاد(ع) مرتبط می سازند ساختمان گنبد هرمی شکل این آرامگاه نمونه ای بسیار زیبا از هنر و معماری عهد سلجوقی می باشد. داخل حرم هشت ضلعی است ودروسط آن معجری از چوب و ورشوساخته شده است این معجر روی قبری که شش پله پایینتر از حرم است قرار دارد .طبقات بقعه غیر از مخروط انتهایی 18 طبقه است.

"بقعه متبرکه امامزاده سيد دانيال (ع) در روستاى خانقاه سادات و در بالاى تپه کم ارتفاعى واقع شده است. اين روستا در ۵ کيلومترى شمال شهرستان خلخال استان اردبیل واقع شده است. شجره نامه این بقعه در زمانهای گذشته از بین رفته است. طبق روايت اهالى امامزاده سيد دانيال (ع) فرزند امام موسي الکاظم (ع)و برادر ناتني حضرت امام رضا (ع)بوده و به روايت ريش سفيدان و اهالى روستا کرامات زيادى در حق مردم روا داشته است. هر سال عده اي کثيري از زائران و مشتاقان اهل بيت (ع) از اطراف منطقه به زيارت مرقد مطهر بخصوص در عيد قربان و ۲۸ صفر و ۲۱ رمضان و ديگر اعياد اسلامي مشرف مي شوند .
این امامزاده به مکه خلخال معروف است به طوری که اگر کسی قصد زیارت مشهد مقدس،عتبات عالیات و یا مکه مکرمه را داشتبه باشد ابتدا باید به زیارت این امامزاده بزرگوار برود.
براساس طرحی مجتمع زیارتی بقعه امام زاده سید دانیال خلخال در زیر بنای به مساحت۱۳۵۶ متر مربع شامل مسجد بقعه ، مهمانسرا ، زائرسرا، کتابخانه ، وضوخانه ، سرویس های بهداشتی و فضاهای سبز و… از سال ۱۳۸۹در حال تکمیل می باشد"

"امامزاده حضرت سید صدرالدین (علیه السلام) یکی از نوادگان امام موسی کاظم(ع) و از امامزادگان شاخص و عظیم الشأن شمال ایران در اردبیل است. آستان امامزاده سیدصدرالدین (علیه السلام) در جاده اردبیل ـ مشکین شهر (۳ کیلومتری اردبیل) واقع شده است. در گذشته این مرقد مطهر دارای گنبد و بارگاه بوده و از اقصی نقاط قفقاز و آذربایجان و گیلان به زیارت آن مشرف می شده اند و مورد توجه همه عالمان وعارفان و قاطبه مردم مسلمان ادوار مختلف بوده و در تمام ادوار احترام خاصی نسبت به بقعه شریف ایشان معمول داشته شده و آباد بوده است.
این امامزاده به عنوان زیارتگاه مورد استفاده عموم قرار می گیرد. همچنین در ایام خاص هیأتهایی در آنجا برگزار می شود.و نیز با توجه به قرارگیری در مسیر مسافرین و زائرین کشور جمهوری آذربایجان همه ساله پذیرای زائرین زیادی از این کشورها می باشد."

"امامزاده شعیب در روستای دوزال جای دارد. این روستا در 20 کیلومتری شمال خروانق بر فراز کوهی قرار گرفته که مشرف بررود ارس و مرز جمهوریآذربایجان است . ظواهر امر نشان می دهد که بنایآرامگاه مربوط به اواخر قرن هفتم هجری یعنی دوره حکومت ایلخانی است.

بنای امامزاده شعیب برج هشت ضلعیآجری بلندی است که روی یک قاعده سنگی استوار شده و در هر ضلعآن ، طاق نمای بلندی با طاق جناغی به چشم می خورد . در قسمت بالای برج و دور تا دور بنا ، حاشیه ای از تزیینات معرق با کاشی های لاجوردی و فیروزه ای به عرض 110 سانتیمتر قرار دارد.

این برج دارای یک گنبد دو پوش است. قسمت غربی برج از طریق اتاقی به مسجد قدیمی دوزال متصل می شود . ازهمین اتاق می توان به زیرزمین و محل اصلی مقبره وارد شد.آرامگاه موسوم به امامزاده شعیب در سردابه این محل قرار دارد."

نسب امامزاده صالح به حضرت امام موسي كاظم (عليه السلام) مي رسد .بنا به نظر صاحب «بحر الانساب» یكی از سه اولاد بلافصل امام موسی كاظم (علیه السلام) می باشد كه به این منطقه آمده اند مزار شریفش از دوران های گذشته مورد توجه خاص و عام بوده و خاندان جلیل القدر صفویه نسبت به حضرتش ارادت ویژه داشتند، این بارگاه مقدس مدفن ذریة پاک رسول الله حضرت صالح ابن موسی الکاظم (علیه السلام) است که بنا بر قول مشهور و با استناد به کتب «ریاض الانساب»، «کنز الانساب»، «ناسخ التواریخ»، «حیاة الامام موسی بن جعفر(علیه السلام)» و بسیاری دیگرازکتب تاریخی فرزند بلا فصل امام هفتم شیعیان حضرت امام موسی الکاظم (علیه السلام) به شمار می رود.امام زاده صالح (علیه السلام) از جمله سادات عالی رتبه و از امام زادگان صحیح النسبی است که بعد از شنیدن خبر و لیعهدی امام رضا (علیه السلام) و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ایران کوچ می کند که در محله ملا مؤمن و پشت بقعه شيخ صفى‌الدين، مسجد و مقبره‌اى قرار دارد که امام‌زاده صالح نام دارد. اين حضور از بقاع متبركه اهل بيت حضرت موسي كاظم، سيماي شهر مذهبي اردبيل را جلا وعظمت خاصي بخشيده است. مقبره قديمي و با ارزش اين ‏‏امامزاده در سال ۱۳۸۲ه.ش تخريب شده و ساختمان جديد در ‏‏حال احداث مي باشد‎.‎

امامزاده طاهر با ۶ هکتار مساحت، شامل ساختمان حرم، صحن، پارک و فضای سبز، پارک کودکان، پارکینگ خودرو، قبرستان، وضوخانه و بلوار شمالی با آب‌نمایی زیبا می‌شود. ساختمان قدیم بقعه به‌علت فرسودگی بنا و انفکاک دیوارها، در سال ۱۳۷۴ تخریب شد و ساختمان جدید را با مساحت ۱۴۰۰ متر مربع همراه با گنبدخانه، دو شبستان زنانه و مردانه، دو رواق شمالی و جنوبی، دو گل‌دسته و یک ایوان الحاقی به‌جای آن بنا کردند. ضریح جدید را نیز که به‌شکل سنتی ساخته شده بود، در سال ۱۳۷۹ نصب کردند. پارک و فضای بازی کودکان در ضلع جنوبی حرم نمایی تماشایی به این بقعه بخشیده‌ است. گورستان‌ مجاور این امامزاده نیز سرای ابدی جمع زیادی از اهالی موسیقی، نویسندگان، شاعران و افراد مهم و برجسته‌ ایرانی است. از جمله این افراد می‌توان به نعمت‌ الله آزموده معروف به آغاسی، جعفر بدیعی، غلامحسین بنان، شاپور جفرودی، حبیب الله بدیعی، مرتضی حنانه، فاطمه (غزاله) علیزاده، احمد شاملو، حسین قوامی، احمد اعطا با نام ادبی احمد محمود، هوشنگ گلشیری، محمد مختاری، حسن گل‌ نراقی، جلال ذوالفنون و حسن کامکار اشاره کرد.

این بنا در شهرستان ازنا ودر دهستان چاپلق واقع شده است . کتیبه کنده کاری شده بر روی در ورودی بقعه و بر حاشیه ضریح ( صندوق قبر ) سالهای 738 و 808 و 850ه.ق. را نشان می دهد. قدیمترین قسمت بنا را دروازه ورودی و گنبد خانه آن تشکیل می دهد. که دارای مشخصه های زمان ایلخانی وبرروی آن آیاتی از قرآن کنده کاری شده است .گنبد امام زاده که شانزده ترکی است به صورت دو پوشه ساخته شده است. و بر روی گریوگنبد شانزده ضلعی استوار شده است بانی بقعه حضرت سیداحمد المدنی ملقب به میر نظام الدین و سبب انتساب نام امام زاده قاسم تدفین دو امام زاده بزرگوار و زید طالب ثراه در آن می باشد . بنای مذکور مربوط به دوره ایلخانی ( قرن 8 هق.)وبه شماره 1757 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .

بنای امامزاده محمد رضا یکی از یادمانهای مذهبی- تاریخی شهرستان بجنورد است که احتمالاً در دوره تيموري ساخته شده است. كتيبۀ بنا که اکنون مفقود شده تاريخ ساخت مقبره را 876 هـ .ذكر مي­كرده است. این بقعه بارها تعمیر شده و نماي خارجي آن در دوره قاجار كاملاً تجديد شده است. بنا از كف تا بالاي گنبد دوپوش حدود 7 متر ارتفاع دارد. پيشاني ايوان­ها، لچكي­ها و تمام پوستۀ خارجي گنبد با كاشي­هاي فيروزه­اي رنگ پوشش يافته است.

اين‌ برج‌ نزديك‌ مسجد جامع‌ و مدرسه‌ فتحعلي‌ بيگ‌ دامغان‌ قرار دارد. اين‌ مقبره‌ در سال‌ ۴۱۷ هجری قمری بصورت‌ برح‌ مدور آجري‌ با گنبد مخروطي‌ پيازي‌ ساخته‌ شده‌ است‌. اين‌ بنا كه‌ ۱۳ متر ارتفاع‌ دارد، به‌دليل‌ كتيبه‌ خط‌ كوفي‌ مشبك‌ بسيار معروف‌ است‌. ساختمان‌ مذكور مقبره‌ محمد بن‌ ابراهيم‌، پدر ابوحرب‌بختيار، ممدوح‌ منوچهري‌ دامغاني‌ (شاعر) است‌.

"بقعه ایوب انصاری نیز در بالای كوهی به همین نام در 13 كیلومتری جنوب شهرستان تكاب قرار دارد و بنای مستطیل شكل آن بنای اخیر را مربوط به سده ششم هجری قمری است.
تنها در ورودی بنا در قسمت جنوب شرقی آن قرار دارد و در قسمت های مختلف نمای خارجی آثار قشری از گچ و آهك دیده می شود.
بنا از سه قسمت اصلی دهلیز یا كفش كن، چهار طاقی و مقبره تشكیل شده و دهلیز در غرب این مجموعه واقع شده و مستطیل شكل است.
سقف بندی آن به صورت پوشش خرپشته ای بوده و این پوشش متعلق به معماری ایران پیش از اسلام است.
چهار طاقی دارای چهار قوس گهواره ای و همچنین فیل گوش هایی است كه تعبیه گنبد عرقچینی را آسان تر می كند.
اتاق مقبره در سمت شمال چهار طاقی ساخته شده و از بیرون به شكل مربع است و پایه گنبد حاشیه ای گچبری دارد كه دور تا دور آن می گردد.
قبرˈایوب انصاریˈ در وسط اتاق مقبره قرار دارد، این بقعه از نظر سبك معماری، مصالح ساختمانی و نیز نقشه شباهت بسیاری به مقبره سلطان ویس دارد."

"بقعه دیزج تكیه ارومیه نیز مدفن یكی از نوادگان امام موسی كاظم (ع) است و در 15 كیلومتری جنوب شرقی این شهر قرار دارد.
بنای این بقعه از آجر ساخته شده و مربوط به دوره قاجار است و سقفی شیروانی دارد؛ بنا به صورت چلیپا ساخته شده و برای زیباتر كردن فضای داخلی آن از كادربندی و مقرنس كاری نیز بهره جسته اند."

"این بقعه متعلق به سید ابراهیم است . به استناد "" تاریخ اولاد الاطهار "" سید ابراهیم از فرزندان حضرت امام زین العابدین ( ع ) و به استناد برخی کتب علم رجال از فرزندان حضرت موسی بن جعفر ( ع ) است. این بقعه در وسط حیاطی قرار دارد که اخیراً از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است .

در قسمت پایین دیوار جنوبی بقعه،کتیبهیمعروف به "" سنگ بسم الله "" تعبیه شده بود که اخیراً برای حفاظت بیشتر به موزه یآذربایجان منتقل شده و به جایآن، نمونه کاملی ازآن سنگ بازسازی و نصب گردیده است."

"آرامگاه علاءالدین شهشهان در محله شهشهان از نواحی بزرگ دردشت شهر اصفهان بنا شده است. این بقعه بر فراز آرامگاه یکی از عرفای قرن نهم هجری قمری به نام «شاه علاء الدین محمد» بنا گردیده است.
بقعه علاءالدین شهشهان یکی از بناهای تاریخی اصفهان و مربوط به دوره تیموریان است. این بقعه در شمال شهر اصفهان در کنار مسجد جامع در خیابان ابن سینا، کوچه مسجد صفا، فلکه شهشهان واقع شده وبه همین علت، کوی أطراف آن را محله شهشهان می‌گویند. شاردن فرانسوی در سفرنامه خود بعد از شرح مسجد جامع که در محله حسینیه قرار گرفته، اشاره می‌کنند که نام محله حسینیه که این مسجد در آن ساخته شده بمناسبت خانواده ایست که از زمان قدیم در این ناحیه سکونت داشته و خود را از نواده‌های حسین فرزند علی و نوه محمد می‌دانند."

"تكیه‌گاه حضرت ابوالفضل با نام تركی آذربایجانی 'ابوالفضل اوجاغی' در فاصله ۳۱ كیلومتری شمال شرقی خوی قرار گرفته كه پس از جدایی بخش قره ضیاءالدین از شهرستان خوی و تبدیل آن به شهرستان، هم اكنون در حوزه استحفاظی این شهر قرار گرفته است.
ساختمان تكیه گاه مربوط به نزدیك ۸۰ سال پیش است و همه ساله افزون بر یك میلیون نفر زائر و گردشگر داخلی و خارجی از آن دیدن می كنند."

حرم امام رضا در مرکز شهر مشهد، استان خراسان رضوی، ایران، مدفن علی‌الرضا است که نزد مسلمانان شیعه به‌عنوان «حرم» گرامی داشته می‌شود و مقدس است. از بناهای پیوسته برجسته‌ی آن مسجد بالاسر (مدفن امام رضا) ( ۴۲۵ ق/۱۰۳۳ م) و مسجد جامع گوهرشاد (ساخته ۸۲۱ ق/ ۱۴۱۸ م) است. حرم امام رضا مجموعه‌ای است با کانون آرامگاه هشتمین امام شیعیان، علی‌موسی‌الرضا که دیگر مسجدها، آرامگاه‌ها، رواق‌ها، صحن‌ها، کتابخانه و موزه‌ها را دربرمی‌گیرد. بزرگ‌ترین مسجد جهان در اندازه (۲۵۰ هزار مترمربع) و دومین مسجد بزرگ جهان در گنجایش (۵۰۰ هزار نفر) شمرده می‌شود.
کهن‌ترین بخش‌های آن، دیرینگی دهه ۶۱۰ قمری/ دهه ۱۲۳۰ م دارد. از دوره‌ی تیموریان که بسیاری از بناهای کهن خراسان در طوس، هرات و نیشابور نوسازی گشت، به این مکان نیز روی آورده شد. بسیاری از سازه‌های این حرم شیعه، از صفویان به ویژه شاه طهماسب صفوی به جا مانده است.
در ادب فارسی روضه به معنی باغ و گلستان و گلزار است و محل مضجع و در برگیرنده پیکر علی بن موسی‌الرضا را روضه منوره می‌خوانند. این مکان شامل فضایی مربع شکل که مساحت آن ۱۸۹/۰۳ متر مربع بوده که از این فضا ۱۷/۱۵ متر مربع آن مساحت ضریح می‌باشد. روضه منوره از طریق چهار صفه بزرگ در چهار جانب به داخل و خارج حرم مرتبط می‌شود.

حسينيه جاجرمي از یادمانهای اواخر دورۀ قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتيبه موجود در سال 1325 هجري قمري به دست استاد غلامرضا بنا يزدي ساخته شده است.اين بنا يک نمونه معماري سنتي از نوع حیاط مرکزی است که نوعي معماري درونگرا قلمداد مي شود و در آن تمام درب و پنجره ها و نورگيرهاي رو به حياط باز می شوند. طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده که در مجموع حدود 600 متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی های طبقه فوقانی راه می یابد. سقف هشتي بنا در قسمت ورودي و تمام حجره های طبقه پایین با قوس كليل پوشش يافته و طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخش­هاي مختلف بنا با آرايه هاي معماري از قبيل آجركاري، گچبري، مقرنس­كاري و كتيبه­هايی تزئين شده است. قسمت بالایی دیوار ايوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده است. این اشعار متناسب کاربری اصلی این بنا به عنوان حسینیه و محل عزاداری سوگواران سید الشهدا (ع) است.

بقعه امام زاده صالح (ع) فرزند عبید الله الاعرج فرزند حسین فرزند امام چهارم حضرت سجاد است . امام زاده علی صالح از معاصرین حضرت امام موسی کاظم (ع) بوده است که همزمان با طغیان خلفای عباسی به ایران هجرت نموده ودر زمان امام رضا (ع) در محل صالح آباد به شهادت رسیده است .در زمان هلاکو خان مغول ساختمانی کوچک بر روی مقبره آن احداث گردیده بود ولی این ساختمان در زمان قاجار به دستور والی ابوقداره تجدید بنا شده وپس از پیروزی انقلاب اسلامی به طور کلی تجدید بنا گردیده است .

مسجد هاجر خاتون در شهر سنندج قرار دارد. این مسجد ارزشمند و مهم به وسیله حاج شیخ شکرالله بنا گردیده است. بنا به روایات مختلف، هاجر خاتون خواهر امام رضا (ع) بودند. این زیارتگاه دارای سه حیاط است که به صورت فضاهای مجاور می‌باشند. همچنین آرامگاه بسیاری از بزرگان شهر سنندج در این مسجد قرار دارد. چیزی که این زیارتگاه را به بنایی ارزشمند و جاذبه‌ای پر بازدید کرده است، معماری کردستانی ایوان ستون‌دار مسجد به همراه آیینه‌کاری‌های ظریف و بی‌نقص و گچ‌بری بسیار زیبای آن است. این مسجد در دوره قاجار بنا شده و در سال ۱۳۷۹ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

قدمگاه خضر نبی در هفت کیلومتری شرق آبادان در ساحل رودخانه بهمنشیر و اروندکنار روبروی روستای طرة الحضر (گذرگاه خضر) قرار دارد در سال ۹۲۰ (ه. ق) و به عبارتی ۵۰۰ سال پیش بنا گردیده و به قدمگاه حضرت خضر نبی (مقام خضر) معروف است.

"مسجد اتابکان در سال ۶۰۵ هجری قمری در زمان اتابکان لر بزرگ که در منطقه چهارمحال و بختیاری امروزی حکومت می کردند بنا شده است. ابعاد مساجد ۵/۱۷ × ۱۶ متر می باشد. بنای اولیه مسجد از خشت و گل بوده که در دوران صفویه با نمای آجری مزین گردیده است. مسجد اتابکان دارای دو درب در ضلع شمالی و غربی می باشد که درب شمالی آن در زمان قاجاریه تعویض شده و اصل درب که قدمتی حدود ۸۰۰ سال دارد در موزه شهرکرد نگهداری می‌شود. درب غربی مسجد به طرف امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون باز شده و گنبد مرکزی با ستون های آجری و دهلیزهای محاط بر گنبد و شبستان این مسجد را از دیگر مساجد متمایز می کند. در سالیان اخیر توجه ویژه ای به این مسجد شده به طوری که چندین بار مورد مرمت قرار گرفته و هم اکنون جز آثار ملی شناخته می‌شود.
"

در راستای بازار قزوین که از آثار مهم تاریخی این شهر است، مسجدالنبی قزوین قرار گرفته است. مسجدالنبی در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و با استناد به منابع معتبر، زمان ساخت آن به دوره قاجاریه باز می‌گردد. فرمان ساخت این مسجد توسط فتحعلی‌شاه قاجار صادر شد. مسجد دارای سه ورودی مجزا، شامل درب‌های شمالی، شرقی و غربی می‌باشد. جلوه باشکوه سردر اصلی مسجد که از طرف شمال وارد می‌شود، شکوهی خاص به مسجد بخشیده است. پوشیده شدن سرتاسری ورودی شمالی مسجدالنبی با کاشی‌‌های کتیبه‌ای، اسلوبی و ینایی، خاص بودن معماری مسجد را دوچندان کرده است. نگاشته شدن جلوه‌های زیبایی از خط نستعلیق در پس‌زمینه لاجوردی رنگ کاشی‌ها، گستردگی شبستان مسجد و استواری بالای بنای آن، از ویژگی‌های منحصربفرد آن است. مسجد‌النبی قزوین در سال ۱۳۱۰ توانست نام خود را در آثار ملی ایران به ثبت برساند.

این بنا در خیابان جعفری شهر بروجرد واقع شده است . مسجد جامع بروجرد یکی ازکهن ترین مساجد غرب ایران است . بخش قدیمی این بناشبستان جنوبی و گنبد آن است که همانند چهارطاقهای زمان ساسانیان می باشد . نقشه مسجد از نوع یک ایوانی است واز یک قسمت وسط به ابعاد10×10و دوقسمت طرفین به ابعاد20×10مترتشکیل شده است ارتفاع گنبد آن که در وسط بنا ایجادشده تا کف مسجد نزدیک به20 متر است. و زمان ساخت آن به عهد سلجوقی برمی گردد. براساس کتیبه های موجود این مسجد در زمان شاهان صفوی ، در سالهای 1022 هجری 1023 هجری ، 1091 هجری و سرانجام در سال 1209 هجری تعمیرومرمت شده است مسجد دارای تزئینات آجری و کاشیکاری بوده است که در طول زمان و براثر عوامل طبیعی چون زلزله تخریب شده اند . مواد و مصالح آن از آجر ، کاشی ، ملات است . این بنا مربوطبه دوره سلجوقی است وبه شماره 228 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

در مرکز بافت قدیمی شهر زنجان مسجدی به نام مسجد جامع زنجان می باشد که دستور ساخت آن توسط یکی از فرزندان فتحعلی شاه قاجار صادر شده است.

مسجد جامع سنندج یادگار دوران قاجار و زمان حکومت فتحعلی شاه می‌باشد. این مسجد زیبا که از ارزشمندترین مساجد باقی‌مانده با معماری اسلامی است، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان و شهرستان سنندج می‌باشد. مسجد شبستانی عظیم دارد که ۲۴ ستون آن را احاطه کرده‌اند. این ستون‌ها شکوه و عظمت معماری مسجد را پیش چشمان حیرت‌زده تماشاچیان به نمایش می‌گذارند.

"ساخت مسجد جامع شوشتر مربوط به صدر اسلام و دوره سیزدهمین خلیفه عباسی که در زمان امام حسن عسکری خلافت می‌کرده آغاز شده‌است. مسجد جامع شوشتر در جانب غربی شوشتر قرار دارد و بر طبق نوشته کتب تاریخی، در سال ۲۵۴ ه‍.ق توسط المعتزبالله (خلیفه عباسی) بنیان نهاده شد و سال‌ها بعد توسط المسترشد بالله (خلیفه دیگر عباسی) بنا به اتمام رسید.[۱]

براساس شواهد موجود بنای اولیه مسجد به سبک منسوب به عربی مشتمل بر شبستانی در جانب قبله و شاید رواقی در اضلاع دیگر صحن بوده استساخته شده بود و همچنین بر اساس نوشته تذکره شوشتری، شبستان مسجد تیرپوش بوده تا اینکه در دوره صفوی و در سال ۱۰۸۸ ه‍.ق به جهت فساد تیرهای چوبی، شبستان با طاق‌های آجری بر روی پایه‌های متشکل از قطعات سنگی پوشیده شده‌است و بر این اساس بنای فعلی مسجد، بیشتر از آثار دوره صفوی و بعد از آن می‌باشد و از بنای اولیه، غیر از نقشه ساختمانی، بقایای کتیبه بخشی از دیوار جانب قبله و دیوار شرقی بین گلدسته و منار و خود منار که در قرن هشتم هجری به بنای اولیه افزوده شده، چیز دیگری باقی نمانده‌است."

مسجد جامع قزوین با ۳۵۰۰ متر مربع مساحت، از جاهای دیدنی قزوین است. این بنا در هر چهار جهت خود دارای درب‌های ورودیست. صحن‌های مسجد جامع قزوین در هر چهار جبهه آن ساخته شده‌اند که هر یک دارای ایوان بزرگی هستند. یکی از شاهکارهای معماری سنتی و اسلامی را می‌توان در گنبد مسجد و مناره‌های آن مشاهده کرد. معماری مسجد به سبک سلجوقی و صفویه بوده که گنبد فیروزه‌ای و مناره‌های مزین به کاشی آن، ارتفاع بسیار زیادی دارد. در بخش جنوبی مسجد نیز محرابی پوشیده‌شده در سنگ مرمر جای دارد. سوره بقره به صورت کامل در روی چند تا از کتیبه‌های دو سمت محراب نوشته شده است. مسجد جامع قزوین که از مساجد قدیمی کشور است، یکی از آثار تاریخی گردشگری قزوین به شمار می‌آید.

"مسجد جامع قم که در خیابان آذر شهرِ قم و در نزدیکی دروازه‌ ری قرار دارد؛ یکی دیگر از جاهای دیدنی قم است که از نظر گردشگران جذابیت زیادی دارد. در منابع مختلف، نظرات متفاوتی در رابطه با بانیِ اولیه‌ی این مسجد وجود دارد اما آنچه موثق است آن است که بخش‌هایی از بنا توسط فتحعلی‌شاه قاجار، ناصرالدین شاه قاجار و حسین خان نظام الدوله ساخته شده و با استناد به متون معتبر تاریخی، اسکلتِ گنبدخانه‌ی این بنا نیز در سال ۵۲۹ هجری قمری احداث گردیده است.

کاشی‌کاری‌های این مسجد نیز مربوط به زمان فتحعلی شاه (سال ۱۲۴۸ هجری قمری) است که با گذشت زمان این کاشی‌ها شکسته شد و از بین رفت. در سال ۱۳۷۵ هجری قمری، مسجد به طور کامل بازسازی و با ازاره‌ی سنگی مزین گردید. یکی از بخش‌های جالبی که در این مسجد وجود دارد، شاخص سنگی است که یک خط مورب بر روی آن حکاکی شده و با نزدیک شدن آفتاب به وسط آن، زمان نماز ظهر را مشخص می‌کردند."

مسجدجامع همدان از بناهای قارجاری این شهر است که دارای دو کتیه به سال‌های ۱۲۵۳ و ۱۲۵۱ هجری قمری است. قدمت این مسجد به زمان فتحعلی شاه و محمد شاه از پادشاهان قاجار می‌رسد. در حال حاضر در معماری مسجد تغییراتی صورت گرفته و گچ‌بری‌های ایوان جنوبی آن از بین رفته و از مصالح جدید نیز استفاده کرده‌اند. مناره‌های مسجد نیز از بخش‌های الحاقی و جدید است.

از دیگر جاهای دیدنی کرمان، مسجد جامع کرمان بوده که در حاشیه میدان مشتاق واقع شده‌است. این مسجد که از نوع چهار ایوانی بوده، مربوط به حدود 700 سال پیش و دوران آل ظفر است. بنای این مسجد که در دوران مدرن شدن بناها در زمان صفویه ساخته شده به جای مناره در ورودی شرقی خود دارای ساعت بزرگی است. از جمله زیبایی‌های معماری این مسجد، کاشی‌کاری سردر ورودی آن بوده که به نام خدا و ائمه مزین شده‌است. راه‌های دسترسی به مسجد از میدان شهدا، خیابان دکتر شریعتی و بازار قدمگاه کرمان می‌باشد.

مسجد جامع یزد بنای بی‌نظیری است که در سال ۱۳۱۳ ثبت ملی شده است. این بنای بسیار زیبا در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی یزد ساخته شده است. مسجد جامع یزد دارای یک ایوان مرتفع، دو شبستان، دو گرم خانه، گنبدخانه، دو پایاب و یک صحن بزرگ به شکل مستطیل است. مسجد جامع یزد ۶ ورودی دارد و هر کدام در قسمت‌های مختلف مسجد قرار گرفته‌اند.

مسجد چهل‌ستون زنجان از مساجد تاریخی شهر زنجان است. این مسجد در بافت بازار بالای زنجان در ضلع جنوب شرقی مسجد جامع زنجان در راسته معروف به راسته‌ی حجت‌الاسلام قرار دارد. این مسجد یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین حوزه‌های علمیه ایران در دوره قاجار بوده و توسط یکی از علمای معروف آن زمان بنام ملا علی قارپوز آبادی ساخته شده است. طبق کتیبه‌ای که بر روی پیشانی ورودی بنا نصب شده این بنای در سال ۱۲۸۴ هجری قمری ساخته شده است. این مسجد دارای صحن و شبستان‌های بزرگی است که طاق و تویزه‌های ضربی آن بصورت متقارن بر روی ۳۲ ستون قطور استوار گشته است. محراب این مسجد با رسمی‌بندی و کاشی معقلی آرایش شده و ازاره‌های آن نیز مزین به کاشی‌هایی با طرح‌های گل و بوته (طرح گلدانی) است که متأثر از مکتب کاشی‌کاری دوران قاجار است.

قدمت مسجد دومناره به دوره افشاریان باز می‌گردد. این مسجد در خیابان امام خمینی، محله میان قلعه شهر سقز قرار دارد. مسجد در فضایی باز ساخته شده است. به گونه‌ای که از هر چهار طرف آزاد است. مسجد به صورت مربع است و دو مناره زیبا و دلربای آن سبب شده تا این مسجد به مسجد دو مناره شهرت یابد. این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۰ به ثبت آثار ملی رسیده است. در سال ۱۳۹۱ کارگران سازمان میراث فرهنگی خاشاک بام مسجد را سوزانده و آتش را به طور کامل خاموش نکردند. همین امر سبب آتش‌سوزی بام مسجد شد و ایوان چوبی و بخش زیادی از بام چوبی مسجد به طور کامل در آتش سوخت.

"در بازار اصفهان مسجد کوچکی واقع شده که به نام ذوالفقار خوانده می شود این مسجد در محله نیماورد قرار دارد که در زمان صفویه یکی از محلات آباد و پرجمعیت اصفهان بود. این مسجد در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی دومین حکمران این سلسله شناخته شده است.

کتیبه ای که به خط ثلث با کاشی سفید معرّق بر زمینه لاجوردی بر سر در مسجد نوشته شده به نام شاه طهماسب و ذوالفقار که اسم مسجد است اشاره کرده و تاریخ آن نیز ۹۵۰ هجری قمری است. خطاط این کتیبه محمد سیاوش است. در این کتیبه نام شیخ محمد صفی که بانی مسجد بوده است نیز آمده است.

بر در قدیمی مسجد ذوالفقار به خط ثلث برجسته اشعاری در مدح و ستایش حضرت رسول (ص) و حضرت علی ابن ابیطالب (ع) منقور است."

"در جوار مقبره هارون ولایت، مسجدی قرار گرفته که در زما ن شاه اسماعیل اول صفوی به سال ۹۲۹ هجری قمری ساخته شده است. این بنای باشکوه و زیبا از نظر هماهنگی در ابعاد و اندازه ها و نیز از لحاظ آراستگی نمای سر در در عداد یکی از شاهکارهای عصر صفوی است.

مسجد علی در محل مسجدی ساخته شده که متعلق به عصر سلجوقی بوده و در عصر صفوی تخریب شده است. اما مناره قدیمی آن که حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد و با کتیبه ای کوفی و کاشی تزئین شده باقی مانده است.

مسجد علی به شکل ۴ ایوانی ساخته شده و ایوان جنوبی آن از ایوان های دیگر بزرگتر است در پشت این ایوان شبستان گنبد دار قرار دارد."

مسجد گنجعلی‌خان که در سمت شمال شرقی میدان گنجعلی‌خان و در کنار سرای گنجعلی‌خان واقع شده برای عبادت شخص گنجعلی‌خان از حاکمین مشهور سلسله صفویه ساخته شده‌است. شما پس از وارد شدن به مسجد و عبور از یک راهروی باریک به فضای گنبددار شبستان مسجد خواهید رسید. همچنین این عمارت دارای پنجره‌های مشبک، 12 نورگیر در مرکز گنبد و 8 نورگیر در پاکار مسجد بوده که نور مورد نیاز در داخل فضای مسجد از آن‌ها تأمین می‌گردد. از زیبایی‌های هنر و معماری به کار رفته در این مسجد می‌توان به مقرنس‌کاری داخل گنبد، کاشی‌کاری‌های داخل و خارج مسجد، گچ‌بری، حجاری و خطاطی اشاره نمود. این مسجد زیبا به عنوان مجموعه‌ای از هنرهای دوران صفویه در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده‌است.